Từ vụ ô tô tông liên hoàn 12 xe máy: Vì sao khi nhầm chân ga, tài xế càng đạp mạnh thay vì đổi bên?
Sự căng thẳng tột độ, tín hiệu “lệch lạc” giữa não bộ và cơ bắp khiến nhiều tài xế không thể chuyển sang chân phanh khi nhầm chân ga.
Hiện trường vụ tai nạn liên hoàn trên khu vực đường Trần Đại Nghĩa – Đại La (phường Tương Mai, Hà Nội) – Ảnh: Đ.C.
Tăng tốc ngoài ý muốn là hiện tượng phương tiện tăng tốc bất ngờ, không mong muốn và mất kiểm soát, thường đi kèm với cảm giác “phanh không ăn”. Hầu hết nguyên nhân bắt nguồn từ việc người lái đạp nhầm chân ga khi định đạp phanh, bên cạnh một số trường hợp khách quan (nhưng không nhiều) như hư hỏng ở hệ thống chân ga/phanh, có vật chèn lên chân ga…
Nhiều trường hợp khi nhấn nhầm chân ga, thay vì chuyển sang chân phanh để dừng xe, họ lại đạp ga mạnh hơn, dẫn đến những vụ tai nạn với hậu quả đắt đỏ, như vụ ô tô tông liên hoàn 12 xe máy ở Hà Nội vừa qua.
Tài non, người cao tuổi dễ nhầm chân ga
Theo nghiên cứu của Richard Schmidt – giáo sư tâm lý học của Đại học California (Mỹ) vào những năm 1980, những sự cố như vậy thường xảy ra khi người lái mới bước vào xe.
Trong những trường hợp này, người lái định đạp nhẹ phanh, nhưng vô tình đạp nhầm chân ga và tiếp tục giữ nguyên khi xe tăng tốc đến khi xảy ra va chạm.
Người lái thường cho rằng hệ thống tăng tốc có vấn đề hoặc phanh bị hỏng. Trong khi thực tế các xe đều được xác nhận là không có lỗi kỹ thuật.
Mặc dù có một số trường hợp nguyên nhân khách quan, nhưng phần lớn các vụ “tăng tốc đột ngột” là do tài xế nhầm chân ga – Ảnh: Class Action Lawsuits
Giáo sư Schmidt cho rằng các sự cố tăng tốc ngoài ý muốn thường do con người. Ông nhận thấy hiện tượng này xảy ra thường xuyên hơn gấp 6 lần ở người cao tuổi (60 – 70 tuổi), người chưa quen xe và những người có vóc dáng thấp.
Nghiên cứu của Transport Research Laboratory (TRL) tại Anh năm 2023 cho thấy tỉ lệ tai nạn “nhầm chân ga” cao hơn ở các tuyến đường nhỏ, đường cấp thấp hoặc khu vực đỗ xe tư nhân – những nơi có giới hạn tốc độ thấp.
Phần lớn các trường hợp nhầm chân ga (khoảng 49%) xảy ra khi xe mới khởi động. Các tình huống va chạm phổ biến nhất là khi xe đang di chuyển chậm để tấp vào lề, đỗ xe hoặc vào cua. Các tài xế lớn tuổi và nữ giới thường có liên quan đến các vụ tai nạn do nhầm chân ga hơn.
Một số nhà nghiên cứu khác đưa ra giả thuyết rằng: Người lái khi định đạp phanh để giữ xe không trôi, lại vô tình đạp nhầm chân ga. Khi thấy xe lao lên bất ngờ, họ hoảng loạn và tiếp tục đạp mạnh hơn, dẫn đến việc xe tăng tốc thêm. Cuối cùng, chiếc xe đạt vận tốc khó kiểm soát và lao vào người/vật xung quanh.
Vì sao nhầm chân ga, tài xế không đổi bên đạp?
Trong các vụ việc đưa ra tòa, bồi thẩm đoàn thường đặt câu hỏi: Tại sao một người đã lái xe hàng chục năm lại có thể nhầm giữa chân phanh và chân ga? Và tại sao tai nạn kéo dài đến 6 – 10 giây mà không tắt máy, chuyển số hoặc kéo phanh tay?
Tài xế lớn tuổi lái Chevrolet Cobalt đâm vào xe tải, rồi nhầm chân ga với chân phanh, lùi một cách quá đà, cuối cùng đâm vào cột điện – Ảnh: Carscoops
Giải đáp câu hỏi thứ nhất, các nhà nghiên cứu cho biết trong những tình huống này, người lái không thực sự “nhầm lẫn” giữa hai bàn đạp, mà là chân không làm đúng theo lệnh của não.
Quá trình thần kinh-cơ (mối quan hệ và tương tác giữa hệ thần kinh và hệ cơ bắp) “ồn ào” can thiệp và khiến chuyển động khác đi một chút so với dự định. Người lái định đạp phanh, nhưng do tác động của các quá trình này, bàn chân lệch hướng. Tình trạng này dễ xảy ra hơn khi người lái ngồi lệch vị trí trong ghế lái lúc mới vào xe.